Het gardeniersprobleem in de kleibouwstreek van Friesland (1959)

Bulletin no. 15 van de Afdeling Sociologie en Sociografie van de Landbouwschool Wageningen.
(Landbouw-economisch instituut & Landbouwhogeschool Wageningen)

Enkele fragmenten uit dit bulletin (79 pagina's)

§ 1. Reden van het onderzoek

In de gemeenten van de Friese kleibouwstreek is de omvang van de bevolking in de periode 1947-1957 met 5% afgenomen. Deze teruggang kan worden toegeschreven aan het grote vertrek uit het gebied. Het overschot van vertrek boven vestiging is zelfs zo groot, dat er, ondanks een natuurlijke bevolkingsaanwas, nog sprake is van ontvolking. Dit zou zijn oorzaak vinden in een afnemende werkgelegenheid in het gebied, vooral in de agrarische sector. De mannelijke agrarische beroepsbevolking nam in de periode 1947-1956, in de acht gemeenten van de kleibouwstreek, af met 2135 personen of wel met 20% van het aantal in 19471).

Dit was voor het bestuur van het "Kleibouwschap" aanleiding om een onderzoek te doen instellen naar de mogelijkheden de werkgelegenheid in het gebied te vergroten. Met name denkt men aan het tot ontwikkeling brengen van industrie en van tuinbouw. Dit onderzoek zou plaats hebben in de gemeenten die gezamenlijk het Kleibouwschap hebben gesticht, namelijk: Barradeel, Het Bildt, Ferwerderadeel, Franekeradeel, Leeuwarderadeel, Menaldumadeel, Oostdongeradeel en Westdongeradeel.

Dit rapport vermeldt de resultaten van het onderzoek naar de mogelijkheden voor de ontwikkeling van tuinbouw en de gevolgen daarvan voor de werkgelegenheid. Het gaat er hierbij om of het mogelijk is door stimulering van de zijde van beleidsorganen in de ruimste zin, te komen tot een tuinbouwcentrum van aanzienlijk grotere omvang, bijvoorbeeld twee- á vijfmaal zo groot als het thans bestaande in Berlikum en omgeving. Dit centrum zou dan zodanig welvarend moeten zijn, dat het op eigen kracht verder blijft groeien.

§ 5. Het gespecialiseerde bedrijf met teelten onder glas

Wanneer wij hier spreken over teelten onder glas,dan worden daarmede bedoeld de groentegewassen. De hoofdprodukten zijn dan tomaten of komkommers. Een gespecialiseerd bedrijf met bloemen onder glas lijkt voorhands niet mogelijk gezien de grote moeilijkheden, die met het verkrijgen van teeltrecht zouden ontstaan, en gezien ook het feit, dat deze teelt nog helemaal niet tot ontwikkeling is gekomen.

Het vakmanschap van de gardeniers wijkt in sterke mate af van dat wat nodig is voor een bedrijf met teelten onder glas. De gewassen, die hier geteeld moeten worden zijn hun niet alleen onbekend, maar men heeft ook niet de juiste instelling om de voor deze bedrijven benodigde kapitalen te beheren. Bovendien is de vermogenspositie van de gardeniers veruit onvoldoende (hoofdstuk III) om op enige schaal met glas te beginnen. Tenslotte wordt juist voor de teelten onder glas de centrumfunctie van veel belang geacht. De werking hiervan is in de kleibouwstreek voorlopig nog zeer beperkt.